FenKampus ~ ULTRAFENcilerin Hibrit Öğretim Portalı
SESİN SÜRATİ
Ses, kaynağından çıktıktan sonra maddenin tanecikleri tarafından birbirine iletilerek ortamda yayılır. Bu yüzden sesin yayılabilmesi için maddesel ortama ihtiyaç vardır. Yani ses boşlukta yayılmaz.
Örneğin; Güneş ışınları uzay boşluğunu geçerek Dünya’ya ulaşır. Ancak Güneş’te meydana gelen şiddetli patlama seslerini duyamayız, çünkü uzay madde olmayan ortamdır ve ses madde olmayan ortamda yayılamaz.
Sesin yayılması taneciklerin ses enerjisini birbirine aktarılması sonucu gerçekleşir. Maddenin tanecikleri birbirine ne kadar yakın olursa ses o kadar iyi iletilir. Yani maddenin yoğunluğu arttıkça sesin sürati de artar. Bu yüzden sesin sürati en fazla maddenin katı hâlinde , sonra sıvı hâlinde ve en az gaz hâlindedir.
Sesin sürati yayıldığı ortamın sıcaklığına da bağlıdır. Sıcaklık arttıkça sesin sürati de artar.
Işık doğrusal yolla, boşlukta ve maddesel ortamda yayılabilir.
Işığın sürati sesin süratinden çok daha fazladır. Sesin havadaki sürati 340 m/sn iken, ışığın sürati 300 milyon m/sn’dir. Bu yüzden yıldırım veya şimşeğin önce ışığını görüp sonra gürültüsünü duyarız.
SES ENERJİSİ
- Ses bir enerji türüdür ve farklı enerjilere dönüşebilir. Ancak biz ses enerjisini göremeyiz. Diğer enerjiler gibi sesin de bir enerji olduğunu, etkilerinden yola çıkarak kanıtlayabiliriz.
- Örneğin; bir hoparlörün yanına koyduğumuz mum alevi başlangıçta hareketsizken hoparlörden ses çıktığında mum alevinin titreşmesi sesin bir enerji olduğunu gösterir.
Bunun yanında;
Opera sanatçılarının sesleri ile bardağı çatlatmaları,
Alçaktan geçen uçağın sesiyle camları titretmesi,
Şiddetli gök gürültülerinde arabaların alarmlarının çalması,
Ses dalgaları sayesinde böbrek taşlarının kırılması,
Tır gibi büyük araçlar geçerken camların titremesi,
gibi olaylar da sesin bir enerji olduğunu kanıtlar.
Ses enerjisi iletilirken, taneciklerin titreşmesi sırasında ses enerjisinin bir kısmı ısı enerjisine dönüşür. Bu yüzden ses enerjisi, kaynağından uzaklaştıkça azalır. Yakındaki sesleri iyi duyarız, ancak aynı şiddetteki ve daha uzaktaki sesleri daha az duyarız ya da duymayız. Bu sebeple bir ambulansın sesini başlangıçta az duyarız, git gide ses artar, ambulans yanımızdan geçerken sesi çok güçlü duyarız, ambulans bizden uzaklaştıkça ses tekrar azalır ve bir süre sonra duyulmaz olur.
SESİN MADDEYLE ETKİLEŞMESİ
Ses, taneciklerin titreşmesi sayesinde her yöne yayılırken maddeler ile karşılaşır. Karşılaştığı maddelerin özelliklerine göre bu maddeler ile etkileşimi farklı olabilir.
Ses maddeler tarafından geçirilirse iletilebilir , maddeler tarafından soğurulup tutulabilir ya da maddeler tarafından yansıtılabilir.
SESİN YANSIMASI
- Ses dalgalarının bir engele çarptığında yönünü değiştirerek geldiği ortama geri dönmesi olayına sesin yansıması denir. Ses yansımaya uğradığında aynı ortamda yayılmaya devam eder ve bu yüzden sürati değişmez.
- Ses, hem düzgün hem de pürüzlü yüzeylerde yansır. Ses, sert ve düzgün yüzeylerde daha fazla yansımaya uğrar, pürüzlü yüzeylerde farklı yönlere dağıldığı için duyulması zorlaşır.
- Ses dalgalarının sert bir engelden yansıyıp tekrar duyulmasına yankı denir. Yankı oluşabilmesi için ses kaynağı ile engel arasında en az 17 metre mesafe olmalıdır.
- Sesin yansıması olayından teknolojide birçok alanda faydalanılır. Ultrason cihazı ile iç organların veya anne karnındaki bebeğin görüntülenmesi ve okyanus tabanın görüntülenip haritalarının çıkarılmasında ve derinliğin ölçülmesinde sonar cihazının kullanılması bu uygulamalara örnektir.
- Yunus, balina ve yarasa gibi hayvanlar sesin yansıma özelliğini kullanarak yönlerini ve avlarının yerlerini tespit edebilirler.
SESİN SOĞURULMASI
- Ses madde ile karşılaştığında madde tarafından tutulmasına denir. Ses soğurulduğunda ses dalgalarının etkisinin sesin soğurulması azalması nedeni ile sesin şiddeti azalır.
- Ses, yumuşak ve gözenekli yapıda olan pamuk, kumaş, köpük, plâstik, keçe, halı ve sünger gibi maddelerde daha fazla soğurulur.
- Örneğin; boş bir odada sesimiz çok fazla yansırken, eşyalar ile doldurulmuş bir odada sesimizin büyük bir kısmı soğurulur.
SES YALITIMI
- Sesin soğurulması için yapılan işlemlere ses yalıtımı denir. Ses yalıtımı yapmak için kullanılan malzemelere ses yalıtım malzemesi denir.
- Isı yalıtımı sağlayan köpük, cam yünü, plâstik, taş yünü, çift cam gibi malzemeler aynı zamanda ses yalıtımını da sağlar. Bunun yanında pamuk, kumaş, kâğıt, yün gibi malzemeler de ses yalıtımı için kullanılır.
- Günlük yaşamda ses yalıtımına; bina duvarlarının delikli tuğlalar ile örülmesi, otoyol kenarlarına ses bariyerlerinin ve ağaçlandırmaların yapılması, araç kaputlarının iç kısmının sesi soğuran malzemeler ile kaplanması, bina pencerelerine çift cam takılması, egzozlara susturucu takılması örnek olarak verilebilir.
- Akustik: Sesin oluşumu ve yayılması gibi özelliklerini inceleyen bilim dalıdır. Akustik, gürültünün azaltılması, sesin yankılanmasının önlenmesi, sesin soğurulması ve yansıması gibi alanlarda çalışmalar yapar. Süleymaniye Camii, Sidney Opera Binası ve Aspendos Antik Tiyatrosu gibi yapılar yüksek akustik özelliğe sahiptir.
Öğrendiklerini Pekiştirme Zamanı
Etkileşimli Etkinlikler – (Oyunlar)
Etkileşimli Testler
Pdf dosyalarını indirmek İçin tıklayın…
Bölüm İçeriklerine Dönmek İçin Tıklayın…
“Ücretsiz ve Kaliteli Eğitim Herkesin Hakkıdır.”
Mehmet Ali ŞENAY
