Metin İçeriği – Kalıtım

KALITIM

Nedir? Bir canlı türüne ait karakter özelliklerinin nesilden nesile aktarılmasına kalıtım denir. Kalıtım ile ilgilenen bilim dalına genetik (kalıtım bilimi) denir.

KONUYLA İLGİLİ TERİMLER

Karakter: Canlıların genetik olarak sahip oldukları bütün özelliklerdir. İnsanlarda; saç rengi, göz rengi, ten rengi, boy uzunluğu, kan grubu gibi özellikler, bitkilerde; meyve rengi, çiçek rengi, tohum rengi, tohum şekli gibi özellikler, kalıtsal karakterlere örnektir.

Alel Gen: Bir karakteri temsil eden kromozomların karşılıklı bölgelerinde bulunan, biri anneden diğeri babadan gelen gen çiftine denir.

Fenotip: Canlının dış görünüşüdür. Örneğin; sarı saçlı, yeşil gözlü…

Genotıp: Canlının sahip olduğu genlerin tamamıdır. Örneğin; AA, Bb, cc…

Baskın (Dominant) Gen : Etkisini her zaman gösteren gendir. Büyük harf ile gösterilir. (A, B, C.)

Çekinik (Resesif) Gen: Etkisini ancak baskın gen olmadığında gösterebilen gendir. Küçük harf ile gösterilir, (a, b, c.)

Heterezigot (Melez, Hibrit) Döl) : Genlerden birisinin baskın diğerinin çekinik olmasıdır. Aa, Bb, Cc şeklinde gösterilir. (Heterojen karışımdan aklınıza gelsin.)

Homozigot (Arı. Safi Döl ) : Genlerin ikisinin de aynı olmasıdır. AA, BB, CC veya aa, bb, cc şeklinde gösterilir. (Homojen karışımdan aklınıza gelsin.)

MENDEL’İN BEZELYELERİ

Gregor Mendel Kimdir? Kalıtımın temellerini oluşturan bilim insanıdır. Kalıtımın babası olarak

Ne Yapmıştır? Papazlığının yanı sıra bezelye bitkileri üzerinde çaprazlamalar yapmıştır.

Neden Bezelye Kullanmıştır?

1- Bezelyeler üzerinde birbirinden farklı karakterler kolayca gözlemlenebilir.

2- Maliyeti daha azdır. Çok kolay yetiştirilir ve çabuk büyür.

3- Yılda birden fazla ürün alınabilir.

4- Çanak yaprakları yabancı tozlaşmayı engeller.

5- Kendi kendini dölleyebilir.

ÇAPRAZLAMA

Bir canlıda bulunan özelliklerin sonraki nesillerde nasıl ortaya çıkacağı çaprazlama yapılarak tespit edilebilir.

Nasıl Yapılır? Genotipler (harfler) yan yana yazılır. Sonra sırayla harfler aşağı doğru çekilerek ikili şekilde yazılır ve oğul döllerin genotipleri oluşturulur.

KALITSAL HASTALIKLAR

Nedir? Kromozomlar ile anne ve babadan çocuklara aktarılan hastalıklardır.

Akraba evliliklerinde bu hastalıkların ortaya çıkma olasılığı artar.

Bu Hastalıklar Nelerdir?

1- Hemofili: Kanın geç pıhtılaşması durumudur.

2- Renk Körlüğü (Daltonizm): Kırmızı ve yeşil renkleri ayırt edemezler.

3- Orak Hücreli Anemi: Alyuvarlar orak şeklini alır ve yeterli oksijen taşıyamazlar.

4- Down Sendromu: Vücut hücrelerinde 46 yerine 47 kromozom bulunur.

5- Albinizm (Albinoluk): Derinin ve vücut kıllarının renksiz olması durumudur.

6- Altı Parmaklılık: El veya ayak parmaklarının 5 yerine 6 tane olması durumudur.

7- Balık Pulluluk: Vücudun pullarla kaplı olması durumudur.

8- Kulak Kıllılığı: Kulakların kıllı olması durumudur.

Akraba Evliliği

Aynı soydan gelen kişilerin yaptığı evliliğe akraba evliliği denir. Akrabalık; anne soyundan gelebileceği gibi baba soyundan da gelebilir. Her ikisi de aynı derecede önemlidir. Akraba evliliği genel olarak iki derecede incelenir. Anne veya babalarından biri kardeş olan bir çiftin yaptığı evliliklere 1. derece akraba evliliği (Kuzen Evlilikleri) denir. Büyükanne veya büyükbabalarından biri kardeş olan çiftlerin yaptığı evliliklere ise 2. derece akraba evliliği (Torun Evlilikleri) denir.