Metin İçeriği – F.8.1.2. İklim ve Hava Olayları

HAVA OLAYLARI

• Atmosferde (hava kürede) meydana gelen doğal olaylara hava olayları denir.
• Hava olayları; rüzgâr, yağış, sıcaklık değişimi gibi olaylardır.
• Hava tanecikleri bir bölgede etrafındaki alanlara göre yoğun olarak bulunuyorsa o bölgede yüksek basınç, daha az yoğun ise o bölgede alçak basınç oluşur. Alçak basınç bölgesinde, yüksek basınç bölgesine göre sıcaklık, buharlaşma miktarı, nem miktarı, bulut oluşumu ve yağış gerçekleşme ihtimali daha fazladır.
• Alçak basınç alanında yükselici hava hareketi, yüksek basınç alanında ise alçalıcı hava hareketi meydana gelir.
• Hava basıncının değişmesiyle yatay yönde meydana gelen hava hareketlerine rüzgâr denir. Rüzgâr, yüksek basınç bölgesinden alçak basınç bölgesine doğru hareket eder. Rüzgârlar, hızına bağlı olarak meltem, fırtına ya da kasırga olarak adlandırılabilir.

Havadaki Nem (Su Buharı):

Gökyüzüne yakın yerde hâl değiştirirse yağmur, dolu ya da kar oluşur.

Yeryüzüne yakın yerde hâl değiştirirse çiğ, kırağı ya da sis oluşur.

Yağmur: Bulutlardaki su buharının yoğuşarak su damlacıkları şeklinde yeryüzüne inmesidir.

Dolu: Su tanecikleri yeryüzüne inerken soğuk hava ile karşılaşırsa buz toplarını yani doluyu oluşturur.

Kar: Soğuk hava ile karşılaşan su buharı buz kristallerini, buz kristalleri de birleşerek kar tanelerini oluşturur.

Çiğ: Gece serin havada yoğuşan su buharının toprak veya bitkiler üzerinde oluşturduğu su damlacıklarıdır.

Kırağı: Gece çok soğuk hava ile karşılaşan su buharı sıvı hale geçemeden katı hale geçer ve kırağıyı oluşturur.

Sis: Soğuk olan yeryüzünün hemen üzerinde su buharının yoğuşmasıyla oluşur.

Atmosferde meydana gelen hava olaylarının oluşumunu, gelişimini ve değişimini nedenleri ile inceleyen ve bu hava olaylarının canlılar ve dünya açısından doğuracağı sonuçları araştıran bilim dalına meteoroloji denir. Geniş bir bölgede uzun süre gözlenen hava olaylarının ortalamasına ise iklim denir.

Dünya üzerinde uzun yıllar boyunca yaşanan iklimin kendiliğinden değişmesinin yanı sıra insan etkilerinin de neden olduğu değişikliklere küresel iklim değişikliği denir. Fosil yakıtların yanması sonucu ortaya çıkan sera gazlarının (karbondioksit gibi) atmosferde birikmesi ile oluşan sera etkisi ve buna bağlı olarak meydana gelen küresel ısınma küresel iklim değişikliğinin asıl nedenidir. Küresel iklim değişikliği kasırga ve sel gibi doğal afetlere, kuraklığa ve çölleşmeye neden olur. Bu değişikliği yavaşlatmak için kömür ve petrol gibi fosil yakıtlar yerine yenilenebilir enerji kaynakları ya da doğal gaz kullanılmalı, ağaçlandırma çalışmaları yapılmalı, fabrika bacalarına filtre takılmalı ve toplu taşıma araçları kullanılmalıdır.