Konu Özeti – 8.5.1. Basit Makineler

BASİT MAKİNELER

Nedir? İşlerimizde kolaylık sağlayan ve bir kaç parçadan oluşan araçlara basit makine denir.

Ne Gibi Etkileri Vardır?

• Kuvvetin yönünü büyüklüğünü ve uygulama noktasını değiştirebilirler.
• Bazı basit makineler kuvvetten kazanç sağlar.
• Bazı basit makineler yoldan kazanç sağlar.
• Hiç bir basit makine hem kuvvetten hem de yoldan aynı anda kazanç sağlayamaz. Kuvvetten kazanç sağlayan aynı oranda yoldan kaybettirir. Yoldan kazanç sağlayan aynı oranda kuvvetten kaybettirir.

Sonuç olarak basit makineler asla işten kazanç sağlayamaz, yapılan iş hep aynıdır. Buna bağlı olarak harcanan enerji de hep aynı olur. Yani basit makineleri kullandığımızda işten ve enerjiden asla kazanç veya kaybımız olmaz.

Basit Makine Çeşitleri Nelerdir?

Sabit makara, hareketli makara, palanga, kaldıraç, eğik düzlem, çıkrık, dişli çarklar, kasnaklar, vida, tekerlek birer basit makine çeşididir.

MAKARALAR

Nedir? Sabit bir eksen etrafında dönebilen, çevresinden ipin geçebileceği bir oluk bulunan basit makinelerdir.
Kaç Çeşittir? Sabit makaralar ve hareketli makaralar olmak üzere iki çeşittir. Ayrıca bu makaraların bir araya gelmesiyle palanga sistemleri meydana gelir.

Sabit Makara:

Sabit bir noktaya asılan ve oluğundaki ip ile dönerek cisimlerin hareketini kolaylaştıran makaralardır.

• Kuvvet, yükün ağırlığına eşittir.
• Kuvvetten kazanç veya kayıp yoktur.
• Yoldan kazanç veya kayıp yoktur.
• Sadece kuvvetin yönünü değiştirir.

Hareketli Makara:

Merkezinden yüke bağlı ve yük ile birlikte hareket eden makaralardır.

• Yükün ağırlığı iki ip tarafından eşit paylaşılır. Bu yüzden kuvvet yükün yarısına eşittir.
• Kuvvetten iki kat kazanç vardır.
• Yoldan iki kat kayıp vardır.

Palanga:

Sabit ve hareketli makaraların aynı düzlem üzerinde oluşturduğu sistemdir.

• Her zaman kuvvetten kazanç ve aynı oranda yoldan kayıp vardır.
• Sistemdeki hareketli makara sayısı arttıkça kuvvetten kazanç da artar.

KALDIRAÇLAR

Nedir? Herhangi bir destek üzerinde serbestçe dönebilen bir çubuktan oluşan basit makinelerdir.

Kuvvetin destek noktasına olan uzaklığına kuvvet kolu denir.

• Yükün destek noktasına olan uzaklığına yük kolu denir.
• Kuvvet kolu > yük kolu olursa kuvvetten kazanç, yoldan kayıp vardır.
• Kuvvet kolu < yük kolu olursa yoldan kazanç, kuvvetten kayıp vardır.

Tek Taraflı Kaldıraçlar

1. Yük Arada Olan Kaldıraçlar:

• Yük, kuvvet ile destek arasındadır.
• Kuvvet kolu > yük kolu olduğundan kuvvetten kazanç, yoldan kayıp vardır.
• El arabası, ceviz kıracağı, fındık kıracağı, sarımsak ezici, delgeç ve kapı örnek olarak verilebilir.

2. Kuvvet Arada Olan Kaldıraçlar:

• Kuvvet, yük ile destek arasındadır.
• Yük kolu > kuvvet kolu olduğundan yoldan kazanç, kuvvetten kayıp vardır.
• Maşa, cımbız, kürek, olta, balta, tenis raketi, beyzbol sopası ve kolumuzun dirsekten hareketi örnek olarak
• verilebilir.

3. Destek Arada Olan Kaldıraçlar:

• Destek, yük ile kuvvet arasındadır.
• Duruma göre kuvvetten ya da yoldan kazanç sağlanabilir.
• Tahterevalli, makas, mandal, pense, kerpeten ve eşit kollu terazi örnek olarak verilebilir.

Keser ve gazoz açacağı kullanım şekline göre yük arada veya destek arada kaldıraçlara örnek verilebilir. Zımba, yapılış biçimine göre üç kaldıraç türüne de örnek verilebilir. Tırnak makası, destek arada ve kuvvet arada olmak üzere iki kaldıraçtan oluşmaktadır.

EĞİK DÜZLEM

Nedir? Bir cismi belirli bir yüksekliğe çıkarmak için kullanılan eğimli yoldur.

• Diğer ismi “rampa”dır.
• Her zaman kuvvetten kazanç, yoldan kayıp vardır.
• Yoldan kayıp arttıkça kuvvetten kazanç artar.
• Uygulanan kuvvet eğik düzlemin yüksekliği ile doğru, uzunluğu ile ters orantılıdır.
• Eğik düzlemde kuvvetten kazancı arttırmak için; “l” uzunluğu arttırılabilir, “h” yüksekliği azaltılabilir ya da sürtünme azaltılabilir.

ÇIKRIK

Nedir? Dönme eksenleri çakışık, yarı çapları farklı silindirlerden meydana gelir.

• Kullanım amacı kuvvetten kazanç sağlamaktır ama yoldan kazanç sağlayan çıkrıklar da yapılabilir.
• Kuyu çıkrığı, olta makarası, tornavida, anahtar, kıyma makinesi, kapı kolu, çırpıcı (el mikseri), bazı kalemtıraşlar, el matkabı, kahve-karabiber-tuz değirmeni, gaz ve su vanası, direksiyon, bisiklet pedalı ve gidon örnek olarak verilebilir.
• Çıkrıkta kuvvetten kazancı arttırmak için; büyük silindirin yarıçapını (R) arttırmalı ya da küçük silindirin yarıçapını (r) azaltmalıyız.

Dişli Çarklar:

Dönme yönünü ya da dönme hızını değiştiren basit makinelerdir. Kuvveti, dişlere veya bir zincir yardımıyla diğer bir dişli çarka aktarırlar. Eş merkezli dişlilerin dönme yönleri aynı, farklı merkezli dişlilerin dönme yönleri birbirine zıttır. Saatler, bazı değirmenler, bisiklet ve motorlu araçlar dişli çarkların kullanım alanlarındandır.

---

Öğrendiklerini Pekiştirme Zamanı

---

Etkileşimli Etkinlikler – (Oyunlar)

Etkileşimli Testler

---

---

Pdf dosyalarını indirmek İçin tıklayın…

---

---

Bölüm Seçimine Dönmek İçin Tıklayın…

---